Het Anatomisch Theater van Alkmaar Achter de Grote Kerk van Alkmaar lag tussen 1772 en het midden van de 19e eeuw een anatomisch theater. Een zaal waar lessen over het menselijk lichaam werden gegeven door lijken te ontleden. Deze lessen waren een waardevolle toevoeging aan het onderwijs voor chirurgijns in de stad. Maar het vinden van geschikte lijken bleek vaak een uitdaging. Het theater was een donkere en sinistere plek, met een galerij rondom de centrale ontledingstafel. Hier verzamelden zich studenten en artsen om de fascinerende en gruwelijke schouwspelen van het ontleden van lijken bij te wonen. De chirurgijns gebruikten deze lessen om hun kennis van de menselijke anatomie te verdiepen, wat cruciaal was voor hun praktijk. De lessen hielpen hen om ziekten beter te begrijpen, operaties uit te voeren en wonden te behandelen. Maar toegang tot menselijke lijken was een constante strijd. Vóór de invoering van de Anatomiewet in 1826 was het illegaal om de lijken van mensen die niet door hun familie waren geclaimd, te ontleden. Dit leidde tot een bloeiende industrie in lijkschouwing, waarbij criminelen lijken van armenhuizen en gevangenissen stalen en verkochten aan wetenschappers. Ondanks de morele en ethische bezwaren die met lijkschouwing gepaard gingen, speelde het anatomisch theater van Alkmaar een cruciale rol in de ontwikkeling van de medische kennis. Het was een plek waar de grenzen van de menselijke anatomie werden verlegd en waar chirurgijns de vaardigheden leerden die levens konden redden.
Alkmaar krijgt een eigen anatomisch theater, maar er is een probleem: waar zijn de lijken? ALKMAAR – Het is een langgekoesterde wens van de Alkmaarse medische wereld: een eigen anatomisch theater. En die lijkt nu eindelijk in vervulling te gaan. Het ziekenhuis en de gemeente hebben het plan goedgekeurd en de verbouwing van een leegstaande vleugel van het ziekenhuis kan binnenkort beginnen. Maar er is één groot probleem: waar zijn de lijken? Voor het geven van onderwijs aan medische studenten zijn lijken onmisbaar. Maar die zijn schaars. In heel Nederland is er een tekort aan beschikbare lichamen voor anatomisch onderzoek en onderwijs. En dat tekort wordt alleen maar groter. De reden is dat steeds minder mensen hun lichaam na hun overlijden willen doneren aan de wetenschap. Vroeger was het heel normaal om je lichaam na je dood af te staan aan de medische wetenschap. Maar tegenwoordig zijn mensen daar veel terughoudender in. Er zijn verschillende redenen voor deze terughoudendheid. Sommige mensen vinden het idee om hun lichaam na hun dood te laten opensnijden gewoon onaangenaam. Anderen zijn bang dat hun lichaam niet met respect behandeld zal worden. En weer anderen vinden het zonde om hun lichaam aan de wetenschap te geven, terwijl het ook gebruikt kan worden voor transplantatie. Het gevolg van dit tekort aan beschikbare lijken is dat medische studenten steeds minder praktijkervaring opdoen. En dat is zorgelijk, want juist die praktijkervaring is essentieel voor het goed kunnen uitoefenen van het medische vak. Het nieuwe anatomische theater in Alkmaar zal naar verwachting in 2024 opengaan. Maar of er dan ook voldoende lijken beschikbaar zullen zijn, is nog maar de vraag. In de regio Alkmaar zijn er verschillende initiatieven om het tekort aan beschikbare lijken op te lossen. Zo is er een campagne gestart om mensen te overtuigen hun lichaam na hun overlijden te doneren aan de wetenschap. En er wordt onderzoek gedaan naar alternatieve methoden voor anatomisch onderwijs, zoals het gebruik van simulatietrainingen. Maar voorlopig blijft het een feit dat het tekort aan beschikbare lijken een groot probleem is voor het medisch onderwijs in Nederland. En dat heeft gevolgen voor de kwaliteit van de zorg die we in de toekomst krijgen.
